davam.az - BÜTÖV AZƏRBAYCAN ADINA! > Gündəm, DAVAMın yazıları > Ortaq türk dili üçün tərcümələr və yaxud Ürəyimdə nə qədər, dövr eləyir fikirlər...
Ortaq türk dili üçün tərcümələr və yaxud Ürəyimdə nə qədər, dövr eləyir fikirlər... |
|
"Kirimin sesi"ndə bir şeir oxudum.Vətən həsrətli şeirdir.Məni yaman tutdu.Azərbaycan
dilinə uyğunlaşdırmaq istədim.Alınmadı.Görünür,tərcmədə hələ də çoxlarının bilmədiyi nəsnələr çoxdur.Amma yenə də fikrimdən əl çəkmədim. *** Mən həmişə deyirəm ki, Azərbaycanın ilk Xalq şairi S.Vurğunun "Azərbaycan" şeirinin rus dilinə tərcümə edilmiş heç bir variantı, heç bir tərcüməsi orijinala uyğun gəlmir. Doğrudur, iş görülüb,zəhmət çəkilib, amma unutmayaq ki, hər bir tərcümə orijinal əsər sahibinin yurdunun,obasının pasportudur, vizit vərəqidir. Sovet dövründə adlı-sanlı şairlərin dırnaqarası tərcümələri həmişə alqışlarla qarşılanmışdır.Bəlkə də bu, dövrün siyasi sifarişi idi. Tərcümə işimizdə indi də özbaşınalıqdır.Kim necə istəyirsə,elə də tərcümə edir. Şəxsən mən,Nizami Gəncəvinin farscadan Azərbaycan dilinə tərcümələrinin çoxunun keyfiyyətindən çox narazıyam.Nizaminin əsərlərinin tərcüməsinə yenidən başlanılmalıdır.Azərbaycanda bu sahənin biliciləri çoxdur.Onların bilik və bacarıqlarından,poeziya maraqlarından təəssüf ki, səmərəli istifadə olunmur. Biz Nizaminin adından quraşdırılmış süni nəzm parçalarını oxumağa məcburuq.Amma oxuduqlarımızı yenidən fars dilinə çevirsək,yəqin ki, gülməli vəziyyət yaranar. ...Vaxtilə S,M.Kirovun adı yapışdırılmış Azərbaycan Dövlət Universitetinin qiyabi filologiya fakültəsində bizimlə oxuyan tələbələrin cərgəsində rus dilindən bədii tərcüməyə meyilli iki tələbə yoldaşımız var idi- İsa Cavad oğlu Əliyev və Natiq Səfiyev. Çoxumuz sonuncu kursadək onların tərcüəçilik fəaliyyətindən xəbərsiz olduq. İsa -Məhəmməd Peyğəmbər haqqında bir kitabı tərcümə etmişdi....O vaxtlar İsa Əliyevin bu tərcüməsi əlyazması şəklində ziyalılar arasında geniş yayılmışdı. Lakin İsa filoloji təhsilini başqa səmtə yönəltdi.Tərcüməçilik bu sahədə də onun karına çatırdı. Digər tələbə dostuuz Natiq Səfiyev də sonralar yaxşı təcüməçi kimi tanındı. Tərcümə işi - dərin düşüncəli,yüksək təfəkkürlü insanların işi olmalıdır.Tərcüməçi ən azı iki dilin incəliklərinə bələd olmalıdır.Sətri tərcümədən tərcüməhər özünü doğrultmur.Bədii ətrcümədə ftazeoloji vahidlərin uyğun variantlarından ən uğurlusu seçilməlidir. Əlbəttə, klassik əsərlərin qəbul olunmuş başqa tərcümə prinsipləri də var. Mən İ.A.Krılovun təmsillərinin tərcüməsinə daha çox meyilliyəm.Bəlkə də bu, Krılovun təmsillərinin ədəbi qaynaqları ilə ilgilidir. Bir dəfə A.S.Puşkindən bir şeiri tərcümə etmək fikrinə deüşdüm.Alınmadı....Deməli, tərcüməçi bildiyi mövzuya, yaradıcılığına bələd olduğu yazıçıya müraciət etməlidir. Zorən təbiblik kimi, zorən tərcməçilik də yolverilməzdir. Görünür,A.S.Puşkini başa düşmək üçün şeir yazmaq dərəcəsində bir neçə dili şeir yazmaq dərəcəsində,mükəmməl bilməlisən. Kırım tatarlarının dilində yazılmış "Qırım qartları" şeirini də tərcümə etmkdə, Azərbaycan dilinə uyğunlaşdırmaqda çətinlik çəkdim. Bu da təbiidir.Türk dilləri ailəsinin bütün dillərinin leksikası ortaq türk dilinin leksikasını formalaşmasına kömək edə bilmir. Türkiyədən yayımlanan və burada nəşr olunan "Kirimin sesi" hal-hazırda bütün türk dünyasında tanınan mətbu orqandır. Ortaq türk dili üçün onun leksikasından səmərəli istifadə oluna bilər. Gəlin bu şeiri - "Qırım qartları" şeirini hərəmiz- hər bir türk elinin vətəndaşı, öz dilimizə tərcmə edək,uyğunlaşdıraq. Qeyd. Hər bənddən (kupletdən ) sonrakı misralar tərcümədir, iki uduzla işarə olunur. ****** Başladıq.... Qırım Qartları- Kırım qocaları ( *mən qart sözünü işlərmədim.Qart-Azərbaycan dilində həddindən çox qöcalmışa deyilir.-N.N.) Kirimin sesi 25 Kasım 2018 Mammet Beşikçi, Qartlar-**Qocalar,ay qocalar... Qartlar keteler namazğa, Siya qalpaq başlarında. Qaytıp gurbetlikten Altmış-yetmiş yaşlarında. **Qocalar namaz qılır, Qara papaq başında... Qürbətdən gəlib onlar Altmış-yetmiş yaşında. ***** Kozleri qurumasa da yaştan, Gurbetlikni attılar baştan. Olar kene çalışalar, Ev quralar yañı baştan. **Gözləri hələ nəmli, Qürbətlik çıxıb başdan.. Yenə çalışır onlar, Lap səhərdən,obaşdan. ***** Şu qartlar umütsiz yaşamadı, Olar raat otmek aşamadı. Elli-altmış yıl horlansa da, İç birisi vatanını unutmadı. **Yaşadılar ümidlə İraq-vətən olmadı. Uzun illər keçsə də, Vətən unudulmadı. ***** Balalıqta sürgün etildiler, Qartayıp qaytıp keldiler. Er birisi oz yurtnı-koyuni Kozyaş ile barıp kordiler. **Sürüldülər uşaqkən, Qocaldılar,döndülər... Doğma yurdu,obanı Gözü yaşlı gördülər. ***** Kene de Qırım qartları Şukür etip yaşaylar. Çekken horluqlarınıñ Boten olğanına şaşaylar. **Yenə Kırım dərdləri... Yaşayırlar şükürlə... (Ürəyimdə nə qədər, Dövr eləyir fikirlər)... P.S.Axıncı iki misranın mənasını aydınlaşdıra bilmədim,fəhmlə yazdım. ******************** Mammet Beşikçi Tərcümə-uyğunlaşdırma (Nazim Nəsrəddinov) Qartlar-**Qocalar,ay qocalar... **Qocalar namaz qılır, Qara papaq başında... Qürbətdən gəlib onlar Altmış-yetmiş yaşında. **Gözləri hələ nəmli, Qürbətlik çıxıb başdan.. Yenə çalışır onlar, Lap səhərdən,obaşdan. **Yaşadılar ümidlə İraq-vətən olmadı. Uzun illər keçsə də, Vətən unudulmadı. **Sürüldülər uşaqkən, Qocaldılar,döndülər... Doğma yurdu,obanı Gözü yaşlı gördülər. **Yenə Kırım dərdləri... Yaşayırlar şükürlə... (Ürəyimdə nə qədər, Dövr eləyir fikirlər...)... P.S.Axıncı iki misranın mənasını aydınlaşdıra bilmədim,fəhmlə yazdım. Mammet Beşikçi Nazim Nasreddinov 02:58 (6 saat önce) Nazim Nəsrəddinov, Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi,türkoloq Ortaq türk dili üçün tərcümələr və yaxud Ürəyimdə nə qədər, dövr eləyir fikirlər... "Kirimin sesi"ndə bir şeir oxudum.Vətən həsrətli şeirdir.Məni yaman tutdu.Azərbaycan dilinə uyğunlaşdırmaq istədim.Alınmadı.Görünür,tərcmədə hələ də çoxlarının bilmədiyi nəsnələr çoxdur.Amma yenə də fikrimdən əl çəkmədim. *** Mən həmişə deyirəm ki, Azərbaycanın ilk Xalq şairi S.Vurğunun "Azərbaycan" şeirinin rus dilinə tərcümə edilmiş heç bir variantı, heç bir tərcüməsi orijinala uyğun gəlmir. Doğrudur, iş görülüb, zəhmət çəkilib, amma unutmayaq ki, hər bir tərcümə orijinal əsər sahibinin yurdunun,obasının pasportudur, vizit vərəqidir. Sovet dövründə adlı-sanlı şairlərin dırnaqarası tərcümələri həmişə alqışlarla qarşılanmışdır.Bəlkə də bu, dövrün siyasi sifarişi idi. Tərcümə işimizdə indi də özbaşınalıqdır.Kim necə istəyirsə,elə də tərcümə edir. Şəxsən mən,Nizami Gəncəvinin farscadan Azərbaycan dilinə tərcümələrinin çoxunun keyfiyyətindən çox narazıyam.Nizaminin əsərlərinin tərcüməsinə yenidən başlanılmalıdır.Azərbaycanda bu sahənin biliciləri çoxdur.Onların bilik və bacarıqlarından, poeziya maraqlarından təəssüf ki, səmərəli istifadə olunmur. Biz Nizaminin adından quraşdırılmış süni nəzm parçalarını oxumağa məcburuq.Amma oxuduqlarımızı yenidən fars dilinə çevirsək, yəqin ki, gülməli vəziyyət yaranar. ...Vaxtilə S,M.Kirovun adı yapışdırılmış Azərbaycan Dövlət Universitetinin qiyabi filologiya fakültəsində bizimlə oxuyan tələbələrin cərgəsində rus dilindən bədii tərcüməyə meyilli iki tələbə yoldaşımız var idi- İsa Cavad oğlu Əliyev və Natiq Səfərov. Çoxumuz sonuncu kursadək onların tərcüəçilik fəaliyyətindən xəbərsiz olduq. İsa -Məhəmməd Peyğəmbər haqqında bir kitabı tərcümə etmişdi....O vaxtlar İsa Əliyevin bu tərcüməsi əlyazması şəklində ziyalılar arasında geniş yayılmışdı. Lakin İsa filoloji təhsilini başqa səmtə yönəltdi.Tərcüməçilik bu sahədə də onun karına çatırdı. Digər tələbə dostuuz Natiq Səfərov də sonralar yaxşı təcüməçi kimi tanındı. Tərcümə işi - dərin düşüncəli,yüksək təfəkkürlü insanların işi olmalıdır.Tərcüməçi ən azı iki dilin incəliklərinə bələd olmalıdır.Sətri tərcümədən tərcüməhər özünü doğrultmur.Bədii ətrcümədə ftazeoloji vahidlərin uyğun variantlarından ən uğurlusu seçilməlidir. Əlbəttə, klassik əsərlərin qəbul olunmuş başqa tərcümə prinsipləri də var. Mən İ.A.Krılovun təmsillərinin tərcüməsinə daha çox meyilliyəm.Bəlkə də bu, Krılovun təmsillərinin ədəbi qaynaqları ilə ilgilidir. Bir dəfə A.S.Puşkindən bir şeiri tərcümə etmək fikrinə düşdüm. Alınmadı....Deməli, tərcüməçi bildiyi mövzuya, yaradıcılığına bələd Geri dön |