davam.az - BÜTÖV AZƏRBAYCAN ADINA! > Gündəm, DAVAMın yazıları > HƏSƏNOĞLUNUN DİLİ-3
HƏSƏNOĞLUNUN DİLİ-3 |
|
Bununla üçüncü yazıdır ki, İzzəddin Həsənoğlunun tapılan yeni əsəri üstündə dayanıram.
Xaricdə yaşayan azərbaycanlılardan bir çox şəxs mənə mail yollayıb Həsənoğlu ilə əlaqəli yazıları maraqla izlədiklərini bildiriblər. O şəxslərə səmimi qəlbdən təşəkkür edirəm. Həsənoğlunun yeni tapılan əsəri məsələsi mənə görə həddən artıq maraqlıdır. Əvvəlcə, Türkiyədə bir vaxtlar mətbuatda maraqla təqib edilən bir əhvalatı çatdırmaq istəyirəm. İllərlə əvvəl, Turqut Özal dövründə Londonda bir hərrac təşkil olunacaq və orda qədim əsərlər satılacaqdı. Həmin hərracda on beşinci əsrə məxsus bir əlyazma Qurani-Kərim də satışa təqdim olunacaqdı. O Qurani-Kərimi yazan xəttat Şeyx Həmdullah idi ki, onun ləqəbi Qiblətül Xəttatin idi, yəni xəttatların qibləsi. Mərhum Turqut Özal, Kitabxanalar Gənəl Müdiri Həsən Duman ilə tarixçi-professor alim Kazım Yaşar Kopramanı o hərraca yolladı və onlar da gedib həmin Qurani-Kərimi 500 000 sterlinqə satın alıb gətirdilər, əlyazmalar fonduna təhvil verdilər. Həmin əlyazma Quran-Kərim bəlkə də illər əvvəl çox cüzi bir pula satın alınmışdı, ancaq ingilis hökuməti o əsəri əldə edib və vaxtı gəldikdə bəlkə də satın alınan qiymətindən milyon qat artığına Türkiyəyə satmışdı. İngilis hökuməti maddi cəhətdən böyük pul qazanmışdı. Türkiyə də o addımı ilə bütün dünyaya bu mesajı yaymışdı; o vaxt bizə məxsus olan qədim əlyazmanı gəlib bizdən alıb aparmısınız, ancaq biz bu gün hər yöndən güclənib-qüdrətlənmişik və milli irsimizə məxsus olan əsəri milyon qat artığına olsa da satın ala biləcək gücdəyik və alıb qurtardıq, vəssalam. Dostum mənə Həsənoğlunun "Sirətin Nəbi" adlı əsərini göstərdiyi vaxt mərhum Turqut Özalın o vaxtkı addımı və sadaladığım əhvalat gəlib gözümün qabağında dayandı. Öz-özümə dedim ki, Azərbaycana yolum düşən kimi Həsənoğlunun yeni tapılan əsəri məsələsini əlyazmalar Fondunun rəhbərinə çatdıracağam. Gün çatdı və fürsət yarandı. Hörmətli və əziz dostlarım İctimai Tv-Radio Şirkətinin direktoru İsmayıl Ömərov və Radioda məsul müavin Elman Qədirli bəylərin diqqəti və milli həssasiyyəti sayəsində İctimai Radio ilə TRT Türkiyənin Səsi Radiosu Azərbaycan Türkcəsi Verilişləri Redaksiyası olaraq ortaq həyata keçirdiyimiz "Qorqud Ata" verilişləri üçün Bakıya getmişdim. Efirdə ortaq canlı verilişimizi qurtardıqdan sonra dostum Əli Şamilə həmin məsələni açdım. O da dur gedək Əlyazmalar İnstitutunun rəhbəri Məmməd Adilovun yanına. Durduq getdik və mərhum Məmməd Adilov müəllimlə görüşdük, məsələni açdım. Məmməd Bəy, "bunu neçiyə satırlar" deyə sual verdi. Mən də, "Məmməd bəy, öncə siz bir-iki mütəxəssisinizi Ankaraya yollayın kitabı əldə edən şəxs əsəri gətirsin və mütəxəssislərinizlə birlikdə Azərbaycan səfirliyində görüş keçirsinlər, sizinkilər əsəri yoxlasınlar. Bəlkə dostum düz demir, əsər İzzəddin Həsənoğlunun deyil, bəlkə əlyazma qədim deyil, əvvəlcə bu təyin edilsin. Pul məsələsi sonrakı işdir. Əsərin yiyəsi sizə onun qiymətini milyondan da artıq deyə bilər, bəlkə siz doğrudan da əsəri almaq istəsəniz o şəxsin də qardaşlıq hissiyyatı çəkidə ağır gələcək və lap cüzi bir qiymətə satın alacaqsınız, fondunuz o əsərlə zənginləşəcək, ədəbi-elmi-ictimai mühitdə maraqlı bir ab-hava yaranacaqdı. Məncə siz bu addımı atın!" .. Mən öz öhdəmə düşəni həyata keçirdim və məsələni əlaqəli yerə çatdırdım. Alıb-almamaq məsələsi Azərbaycan tərəfinindir. Məni maraqlandıran tərəf əsərin araşdırmaçıların ixtiyarına verilməsi məsələsidir. İndi o girvənkə qıfılla bağlanan bir sandıqda işıq üzü görəcəyi günü gözləyir, bu da bir araşdırmaçı kimi məni hədsiz narahat edir. Mən, qısa bir zaman ərzində o cür qədim bir əsəri əlimdə tutmağımdan, az da olsa əsərlə bağlı məlumat yiyəsi olduğumdan qeyri-adi duyğulara qərq oldum. Əsərdə təqribən otuz iki hissə vardır və mənzum şəkildə yazılmışdır. İslam dininin ilk cənglərini mövzu götürməsi və o vaxtın Türkcəsi ilə yazılması, "Kitabı-Dədə Qorqud" sayağı bir üsluba malik olması insanı heyrətə gətirir. Məsələn 50 a/11-12 beytlərində deyilir: Didi sana söylərəm ey can yigit Canum olsun yoluna qurban yigit. Aşkun odı canımı yakmışdürür Gözlərimdən qanlı yaş akmışdürür. 50 b/11-12 nömrəli beytlərdə deyilir; Hər nə kim mal dilər isə verəyüm Dahı nə xərcin var isə görəyüm. Malı-mülküm qul-qaravaşum sana Bəxşiş olsun sən yetərsün pəs bana. Diqqət edilərsə bu ifadələrlə Dədə Qorquddakılar arasında böyük yaxınlığın olduğu aydın görünür. Burada işlədilən dil maraqlı olduğu qədər, orda öz əksini tapan mifoloji xarakterli ifadələr də heyrətamizdir. Buyurun oxuyun; İşbu aləm tanrının bir qövlüdir Qulluğunda bəndəsi yoxsulıdır. Gögi-yiri adəmdən bi-güman Gögli göksüz kim gətürmişdir ayan. Ayrı bir yerdə deyilir; Çün ki, qüdrət yüzini gördü Adəm Zəhrəsi çaq olubən dürdi Adəm. Bəs Adəm boynına saldı ol kəmənd Bir qul oldı bir qaravaş itdi bənd. Gög kodı qulun adını ol zaman Həm qaravaş adı yir oldı həman Bəs qulına anda buyurdı rüku Dahı ayruq turmadı qıldı rüku Həm buyurdı bu qaravaş səcdəyə Düşübən Allaha təsbeh eyləyə Ol rüku eylədi dahı turmadı Səcdədən bu başını qaldırmadı Bəs qaravaşını virdi quluna Kim bulardan qul-qaravaş bulına Ol ikidən doğmuşuq biz çün həman Qul-qaravaş oğlı oldıq bi güman Gög atamuz yir anamuzdur yəqin Ol ikinün oğlıyuz biz uş həmin Bu ata ana ki yerdür gög adı Bunları haqq əmri diri eylədi Bəli, əsər bu cür bir dillə başlanıb və onunla da qurtarıb. Yazılan beytlərdə bizim qədim anlayışımız və qədim yanaşmalarımız öz əksini tapıbdır. Gələn yazımda bu ifadələrin bizim milli irsimiz və dövlət gələnəyimiz ilə olan əlaqələrinin üstündə dayanacağam. (ardı var) Seyfəddin Altaylı, Ankara Geri dön |