Tarixçilər sübut ediblər ki, müasir İranın ərazisi qədim məskunlaşma ocaqlarından olub, Alt Paleolit dövrünə aiddir.

Alt Paleolit təxminən 2,7 milyon il əvvəl başlanmışdır.
Bəzi tədqiqatçılar iddia edirlər ki, bu dövrdə bəşər tarixində ilk dəfə “olduvay” tipli insanlar –“Homo habelis” meydana çıxmışdır.
Neolit dövründə (yəni daş dövrünün son mərhələsi)kəndlər, şəhərlər yaranmağa başlayır və Xuzistanda “Elam” dövləti meydana gəlmişdir.
Elam dövlətinin dili fars dili olmamışdır. Bəzi mütəxəssislərin fikrincə dövlətin dili qədim Qafqaz dillərinə qohum olmuşdur.
Eramızdan əvvəl VII əsrdə (təqribən 673-672-ci illərdə) Elam dövləti Cənubi Azərbaycan ərazisində Assuriya əleyhinə başlamış, üsyan nəticəsində altı qəbilənin birləşməsi əsasında yaranan Midiya dövlətinin hakimiyyəti altına düşür və öz müstəqilliyini itirir.
Eramızdan əvvəl II minilliyin sonunda İran ərazisinə şimaldan Hind-Avropa tayfalarının İran qrupuna aid edilən pars və irandilli xalqların əcdadları hesab olunan ari tayfaları gələrək ölkənin mərkəz və qərb rayonlarında məskunlaşırlar.
Ari-qədim İran dilində Aquapat –“Arilər ölkəsi” və ya padşahlığı deməkdir. Müasir İranın adı buradan götürülmüşdür.
Midiya və pars qəbilələrinin birləşməsi əsasında yaranan Midiya dövləti hakimiyyəti parslara (müasir fars sözü buradan götürülmüşdür) verməyə məcbur olur və qısa müdət ərzində onlar özlərinin qədim dünyanın iri dövlətlərindən olan “Əhəmənilər”(bizim eradan əvvəl 558-330-cu illər)hakimiyyətini yaradırlar. Əhəmənilər dövləti Makedoniyalı İsgəndərin qoşunları tərəfindən məğlub edilərək, süquta uğradılır.
İlk dəfə “Fars şovinizmi “ Əhəmənilərin vaxtında meydana gəlmişdir.
Sonralar eramızın III əsrində (226-651-ci illər) İranda Sasanilər sülaləsi hakimiyyəti illərində, dövlət idarəçiliyində, orduda farslara üstünlük verilərək onları vergilərdən azad etmək siyasətini daha da gücləndirmişdilər.
Sasanilərin dövlət dini Əhəmənilərin dövründən mövcud olmuş, Zərdüştlük –yəni, “atəşpərəstlik” dini idi.
Müsəlman ərəb tarixçiləri qeyd edirlər ki, Məhəmməd peyğəmbər Sasani hökmdarı Xosrov Pərvizə məktub göndərərək, onu bir olan Allaha iman gətirməyə dəvət edəndə, Xosrov şah təkəbbüründən peyğəmbərin mübarəknaməsini parça-parça edərək, əmr verir ki, onu tutub hüzuruna gətirsinlər. Məsələdən xəbər tutan müqəddəs peyğəmbərimiz müsəlmanlara narahat olamamalarını və bir olan Allaha sığındığını deyir.
Allahın iradəsiylə Xosrovun oğlu Şiruyə atasını qətlə yetirərək müsəlmanları xəta-bəladan qurtarır.
Artıq VII əsrdə Sasanilər dövləti ərəblər tərəfindən darmadağın edilir. Məhz bundan sonra İran 9 əsr yadelli müstəmləkə obyektinə çevrilir. İran əraziləri ərəb xilafətinin, səlcuqilərin, Çingizxan və Hülakü xan imperiyalarının, Teymurilər dövlətinin tərkibinə qatılır. İrana gəlmə ərəblər isə yeni din- İslam dini gətirirlər. Təbii ki, Allahın nuru olan İslam dini Zərdüştliyi aradan çıxarır.
Orta əsrlərdə (1500-1736) İranda hakimiyyət Səfəvilər sülaləsinin əlinə keçir. Onların yaratdıqları bu dövlətin tərkibinə Azərbaycan və Əfqanıstanın da bir hissəsi daxil idi. Şübhəsiz ki, bunlar təbii idi. Axı, Səfəvi hökdarları azərbaycanlılar-türklər idi. Səfəvilər dövlətinin paytaxtı əvvəlcə düz 10 il Təbriz şəhəri olmuşdur.
Lakin 10 ildən sonra dövlətin paytaxtı İsfahan şəhərinə köçürülür.Təbii ki, tarixçilər paytaxtın İsfahana köçürülməsinə dair saysız-hesabsız dəlillər- sübutlar ortaya qoyublar, araşdırmalar aparıblar ki, nəyə görə məhz İsfahan şəhəri paytaxt seçildi?!
XIV-XV əsrlərdə yaşayıb- yaratmış Əbdürrəşid ibn Saleh ibn Nuri Əl –Bakuvi özünün məşhur “Təlxis əl-Asar və əcaib əl-məlik əl qəhhar (“Abidələrin xülasəsi və qüdrətli hökmdarın möcüzələri”) əsərində yazır ki, “İsfahan –uzunluq dairəsi -86o40, en dairəsi 32o25 dir. Böyük, şöhrətli və adı tez-tez çəkilən şəhərdir. Çox münbit torpağı, sağlam iqlimi və şirin suyu var. Şəhərin qədim adı Caydır”
İsfahanın əsas hissəsi (Böyük şəhər) Yahudiyyə adlanır. Çünki Büxt Nəssar Beyt əl- Müqəddəsi (Yərusəlim) zəbt edəndə, əsir edilmiş əhalisinin arasından sənətkarları seçib ayırmışdı. Bunlar İsfahana gəldikdə gördülər ki, buranın suyu, havası və torpağı Beyt əl-Müqəddəsdəki kimidir və buranı özlərinə yurd seçdilər. Burada qalıb məskunlaşdılar.
Bəli, İsfahan şəhərinin paytaxt seçilməsi əslində yəhudilərin artıq İranda söz sahiblərinə çevrilməsindən irəli gəlirdi. Yəhudilərin İran dövlətçiliyi tarixində mühüm mövqeyə malik olmaları bu dövrdən başlayaraq, günümüzün bu saatına qədər davam edir və etməkdədir.
Müstəqil Azərbaycan dövləti yaranandan bu günə kimi İran dövləti bizləri İsrail dövlətiylə “işbirliyi qurmaqda” ittiham edərək “müsəlmançılıq”dan dəm vururlar.
Baba, sənin hakimiyyətinin yuxarı “eşalon”unda nə qədər İsfahan yəhudisi va?! Şübhəsiz, onların sayını özünüz çox əla bilirsiniz.
Bəs onda bizləri nəyə görə itiham edirsiniz?!
İstənilən suveren, özünə hörmət qoyan bir dövlətin, hansı dövlətlə işbirliyinə getməsi onun müstəsna hüququdur.
Hər halda, Azərbaycan dövlətinin rəhbər eşalonunda yəhudi yoxdur. Ancaq İranda saysız-hasabsızdır. İsrail dövləti İrandan çox-çox uzaqlarda yerləşir və İrana qarşı ərazi iddiaları yoxdur.
İsrail dövlətinin əhalisi Tehran şəhərinin əhalisindən iki dəfə azdır. Elə ərazisi də Tehran şəhəri boyda olar.
Necə olur ki, Azərbaycan dövlətinin 20% ərazilərini işğal edən Ermənistan dövlətinin və onun cani və qatil prezidenti Sarkisyanı sanki öz doğma qardaşı təki qucaqlayıb bağrına basırsınız, heç onda müsəlmançılıq belə yadınıza düşmür, amma biz adicə neftimizi İsrailə satanda bizim müsəlman olmağımız o dəqiqə yadınıza düşür?!
Deyirsiniz ki, İsrail Livanda müsəlmanları qırıb çatır. Əvvəla, Livanda əhalinin 40%-i xristiandır.. Təbii ki, bu dövlətdə ermənilər çoxluq təşkil edirlər və kompakt şəkildə yaşayırlar.
Bəyəm, guya sizlər bilmirsiniz ki, “ASALA” erməni terror təşkilatı Livanda yerləşir?! Axı , yeri gəlsə, İsrail dövləti heç vecinə də almır ki, oradakılar xristian, ya da müsəlmandırlar.
Belə çıxır ki, Ermənistan dini dininizdən, qanı qanınızdandır? Bəs onda niyə bizləri ittiham edirsiniz?Azərbaycanda narkotik maddə olan tiryək əkilib – becərilmir.
Bütün dünya bilir ki, Azərbaycana tiryək qeyri-qanuni yollarla İrandan gəlir. İranda isə mətbuat, televizorlar bar-bar bağırırlar ki, amerikalılar Əfqanıstanda tiryəki-heroini istehsal edərək İrana və başqa müsəlman ölkələrinə yayırlar ki, onların xalqlarının genefondunu məhv etsinlər. Bu cəfəng sözlərə Azərbaycanda ən savadsız şəxsi belə inandırmaq olmaz.
Əvvəla, Azərbaycanla Əfqanıstan arasında 2 min kilometr məsafə var. Özü də biz ancaq narkotik marşrutu üzrə ancaq İranla qonşuyuq.
Axı necə ola bilər ki, Əfqanıstandan istehsal olunan narkotik maddələr İran ərazisindən minlərlə kilometr yol qət edib, sərbəst şəkildə Azərbaycan ərazisinə çatır?Yaxşı olar ki, İran tərəfi bu suallara aydınlıq gətirsin?.
Niyə Ermənistana yox, ancaq Azərbaycana və Gürcüstana ötürülür bu narkotik maddələr?!
Deməli, erməniləri, bu mənfur milləti sizlər doğma qardaş-bacı gözündə görürsünüz, ona görə onları belə ciddi –cəhdlə qoruyursunuz.
Bütün bunlarla bizim xalqın genefondunu məhv etmək heç kimə nəsib olmayacaq.
Azərbaycanlılara qarşı bu kin-küdurətin yaranmasının olduqca sadə və düşündürücü bir səbəbi vardır. Məsələ bundadır ki, son 500 ildə demək olar ki, İranda mütləqi hakimiyyət azərbaycanlıların əlində olmuşdur.
Görünür ki, məhz bu amillərə görə, 1796-cı ildən 1921-ci ilə kimi İranda hökmranlıq etmiş Qacarlar sülaləsi İngiltərə hökumətinin köməyi ilə süquta uğradıldı və hakimiyyətə farsları təşkil edən Pəhləvilər sülaləsi gətirildi.
Pəhləvilər İranda hakimiyyətə gələndən sonra, onlar Cənubi Azərbaycana iğtişaşlar, üsyanlar, mərkəzi dövlətə qarşı “qiyamlar” ocağı kimi baxmağa başladılar.Təbii ki, farslardan fərqli, xalqımız həmişə Cənubi Azərbaycanı Məşrutə inqilabının, Səttraxan hərəkatının, Şeyx Məhəmməd Xiyabani hərəkatının azadlıq mübarizələrinin mərkəzi hesab edir və etməkdədir.
İranın baş naziri Qəvamütsəltənə 1946-cı ildə Pişəvəri başda olmaqla Azərbaycan Demokratik Dövlətinin nümayəndələrinin Tehrana dəvət edir və müqavilələr bağlayırlar. Lakin imzaladıqları “saziş”ləri xaincəsinə pozaraq 1946-cı ilin dekabrında İran, qoşunlarını Cənubi Azərbaycana yeridərək Azərbaycan fədailərinin demokratik hərəkatını qan dəryasında boğdu.
Ən nəhayət, 1979-cu ilin fevralın 10-11-də İranda şah rejimi devrilir.Hakimiyyətə isə uzun illər ermənilərin “xaç atası” olan Fransada mühacirətdə olmuş Ayətullah Musəvi Ruhulla Xomeyni gətirildi.
Axı, niyə məhz yenə Fransa?!
Çox yəqin ki, Fransanı özlərinin ikinci ana vətəni hesab edən “erməni” lərlə hansısa çox “mühüm sazişlər”imzalandıqdan sonra, hakimiyyətə gəlmiş bizim “müsəlman qardaşlar”ımız” hakimiyyətə gələndən sonra qonşu Ermənistana atalıq qayğısı göstərməyə başladılar. Ermənistan müstəqillik qazanandan sonra isə onları hətta Fransa və Rusiya dövlətlərindən artıq “himayə” etməyə başladılar.
Şükürlər olsun ki, kor deyilik, hər şeyi çox əla görürük. Siyasətə baxın, Azərbaycanda Qaraqoyunlular dövlətinin banisi Qara Yusifin üçüncü oğlu Mirzə Cahanşah Həqiqi (1397-1456) hakimiyyət başına gəldikdən sonra ermənilərlə, gürcülərlə “təmas”lar quraraq bu millətləri “kafir” adlandırlımasını farslara qadağan etmişdi. Farslar isə onu “allahsız”, dinə xor baxan adlandıraraq, hətta oğlu Pirbudağı atasına qarşı qiyama qaldırmışdılar.
Necə olur azərbaycanlı erməni ilə yaxınlaşan kimi olur “dinsiz kafir”, amma farslar ermənilərə yaxınlaşanda olurlar “imam övladı”.
Bunlar tarixi faktlardır.
İndi yüz ilin başında Azərbaycan dövləti çox böyük bir “mədəniyyət layihəsi”nə başçılıq edir. Bəli ,bu “mədəniyyət layihəsi” raket silahı, atom bombası, gözəgörünməz təyyarələr və ən nəhayət, “zəlzələ”lər yaradan “tektonik silahlar” layihəsi deyildir ki, qonşu dövlətlərə hədə-qorxu gələk.
“Tektonik silah”lar dedikdə, zəlzələ ocaqlarını süni surətdə oyadılması başa düşülür.
Qonşu Gürcüstanın “Abxaziya problemi” əslində bu “tektonik silah”dan yaranıb. Çoxları bilir ki, SSRİ dönəmində Abxaziyada bu silahın bazası mövcud olmuşdur.
Bu “tektonik silah” vasitəsilə 1988-ci ildə Ermənistanda süni surətdə zəlzələni ona görə yaratdılar ki, bütün dünya “məzlum” ermənilərə diqqət yetirərək, qayğı göstərsinlər. Və bu “qayğı”lar nəticəsində dünyanın dörd bir tərəfindən Ermənistana humanitar yardımlar adı altında silah-sursatlar gətirildi və sonda “çanaq Aazərbaycanın başında çatladı”- Qarabağ düyününə düşdük.
Kimlərdənsə fərqli olaraq bizlər əsil müsəlmanıq. Və bilirik ki, heç bir silah qüdrətli Allahdan güclü deyil.
Azərbaycan xalqı da qorxaq deyil ki, hansısa zəlzələdən qorxub çəkinsin. Sizlərdən fərqli olaraq biz silahdan yox, allahdan qorxuruq. Heç kimə də “xox” gəlmirik.
Lakin bu o demək deyildir ki, bizlər imkan verəcəyik ki, kimlərsə bizi təhqir etsin, hədələsin, bizdə qorxaq.
Sadəcə olaraq, biz abır-həya edirik. Lakin səbrimizin də həddi var.
Sonda Azərbaycanın “genefondu”na olduqca məxfiliklə hücum edilən “silah”ı tapmışıq. Bəli, bu “təzə silah” iranlıların diliylə desək, Əfqanıstanda istahsal olunan tiryək, heroin və kakoindir.
Bu narkotik vasitələr əvvəllər də olub. Lakin bu dərəcədə də yox. Gecə-gündüz Cənubi Azərbaycandakı soydaşlarımızı bu cənnət nemətləri ilə zəhərlədikləri bəs deyil, indi də bizə hücuma keçiblər. Onların çoxbilmiş “instruktor”ları bu narkotik vasitələrdən necə istifadə etməsini olduqca böyük həvəslə bizim gənclərə öyrədirlər. Özü də bu “insturktaj”lar onlar tərəfindən təmənnasız edilir.
Demək olar ki, hər həftə Milli Təhlükəsizlik Nazirliyi yüz kiloqramlarla, dəyəri milyon dollarla ölçülən narkotik maddələrin qeyri-qanuni alış-satışı məşğul olan İran vətəndaşlarının həbsi barəsində məlumatlar yayır.
Təsəvvür edin ki, dövlətimizə qarşı bir “məxfi silah”olan narkotik maddələrin həcmi o qədər çoxalıb ki, artıq Milli Təhlükəsizlik Nazirliyi səviyyəsində onlara qarşı sözün əsl mənasında “müharibə” aparılır.
Lakin təəssüflər olsun ki, doğma vətənimizdə bəzi siyasi partiya liderləri bu “müharibə” də qalib tərəf kimi özümüzü görmək istəmirlər.
Çox maraqlıdır, görəsən, nəyə görə?!
Bu sualın cavabı - “siyasət”dir.
Bəli, lənətə gəlmiş bu “siyasət”lə neçə əsrlərdir ki, İslam dininin müqəddəs ehkamlarını özləri üçün “eybəcərləşdirir”lər. Müqəddəs dinimizdə müsəlman olan şəxsin qul kimi alınıb-satılması yasaqdır, küfrdür.
Lakin I Şah Abbasın vaxtında Türkiyə ilə müharibələrdə əsir düşən müsəlmanlar qul kimi satılırdılar. Təbii ki, Türkiyə tərəfi də, əks tərəfin əsirlərini qul bazarlarına çıxarırdı.
Axı, müqəddəs “Quran”da göstərilir ki, İslam dinini firqələrə bölməyin, yoxsa, ey müsəlmanlar aranızda parçalanma gedəcək və düşmənləriniz sizlərin üstünə gələcək. Hətta Şah Abbas, Rus çarı İvan Qroznının oğlu Fyodra məktub yazıb bildirmişdi ki, əgər rus qoşunları türkləri Azərbaycandan çıxmağa kömək etsələr, əvəzində Bakını, Dərbəndi Moskva dövlətinə bağışlayacaqdır.
Şübhəsiz ki, ona bu məktubu yazmağı tövsiyə edən öz vəziri Allahverdi xan idi.
Vəziri Allahverdi xan isə erməni idi. Bu həmin Şah Abbas idi ki, Şah İsmayılın dövlətçilik ənənələrinə sadiq qızılbaşların üsyanını amansızlıqla yatırtdı. Yenə də erməni vəziri Allahverdi xanın məsləhətiylə.
Şah Abbas sonda erməni vəzirinin məsləhətiylə Səfəvilərin dövlət dili olan Azərbaycan dilinin fars dili ilə əvəz edilməsinə əmr verdi.
Buna görə də Səfəvi dövləti erməni planıyla Şah Abbas dövründən İran dövləti adlandırmağa başlandı.
Bütün bunları olduqca sadə dildə yazdıq. Bizim fikrimizcə, “başa düşülməyən” nəsə qalmadı.
Sonda Elxanilər dövründən qalma (XIII əsr) bir xalq məsəli ilə məqaləni tamamlamaq istərdik. Belə ki, o dövrdə yüksək imtiyazlı məmurlar özləri ilə qızıldan, gümüşdən və ya digər başqa materiallardan düzəldilmiş “payuza” adlanan xüsusi bir lövhəcik aparardı. Məmurlar bu “payuza”nı hansı kənddə olur-olsun, göstərən kimi, dərhal onu yemək-içmək, yataq otaqları və pulla təmin etməli idilər.
O dövrdən xalq “payuza”nı “paz”kəlməsiylə təhrif edərək, öz leksikonuna qəbul etmişdir.

Yəni, filankəs və ya filan dövlət bizə “paz” olub.
Vəssəlam!