Əli Təbrizi: «Güney Azərbaycanın şəhər və kəndlərinin adının farslaşdırılması bu gün də davam edir»

«Güney Azərbaycanda rejim əleyhinə fəaliyyət həbslə, hətta ölümlə də nəticələnə bilər»

Müsahibimiz əslən Təbrizdən olan, hazırda isə Kanadada siyasi mühacir həyatı yaşayan Əli Təbrizidir.
- Özünüz haqqında daha ətraflı məlumat verərdiniz.
- Əslində əslimiz Xoydandır. Atam Təbrizdə təhsil alandan sonra elə orada da ailə qurub, yaşayıb. Mən 1982-ci ildə Təbrizdə doğulmuşam. Orta təhsilimi bitirəndən sonra Təbriz Universitetinə daxil oldum. Amma bitirə bilmədim. Təhsilim yarımçıq qaldı.
- Niyə?
- Universitetdən qovuldum. Birinci kursda oxuyanda əlimə bir bildiriş keçdi. Güney Azərbaycanda dekabrın 12-də Seyid Cəfər Pişəvəri və onun yaxın silahdaşlarının rəhbərliyi altında yaradılmış milli hökumətin ildönümüylə bağlı idi. Kağızda yazılmışdı ki, «Türksənsə, xalqımızın taleyinə biganə qalma». Doğrusu, bu söz mənə çox təsir göstərdi. O zamana qədər mili hərəkatla bağlı heç bir məlumatım yox idi. Bəzən rejim əleyhinə aksiyaların keçirilməsi barədə eşitsəm də, amma maraqlanmırdım. İran televiziyaları isə aksiya iştirakçılarını ölkədə çaxnaşma yaratmaq istəyən, xarici qüvvələrə xidmət edən adamlar kimi qələmə verirdi. Onu da deyim ki, İranda müstəqil media yoxdur. Bütün kütləvi informasiya vasitələri rejimin əlindədir. Bu baxımdan televiziyalar hakimiyyətə qarşı olan bütün şəxsləri düşmən adlandırır. Mən də ilk əvvəllər televiziyaların dediyinə inanırdım. Lakin həqiqətləri öyrəndikcə milli hərəkata simpatiyam yarandı. Tədricən milli fəallarla maraqlanmağa başladım. Universitetdəki tələbələr arasında milli fəllar da vardı. Onlarla tanış oldum və daha çox milli fəalların əhatəsində olmağa çalışırdım. Onlar maraqlı söhbətlər edirdilər. Yeni tanış olduğum günlərdə nə üçün dövlətə qarşı çıxdıqlarını öyrənməyə çalışırdım. Mənə elə səbəblər deyirdilər ki, istər-istəməz daxilən razılaşmalı olurdum. Hiyə əksər şəhər və kəndlərimizin adının dəyişdirilib farsca qoyulduğunu nümunə gətirirdilər? Niyə Təbrizdə dükan açan azərbaycanlı öz mağazasına istədiyi türk kökənli adı qoya bilmir? Nə üçün öz tarixi torpaqlarımızda yaşadığımız halda millət olaraq aşağılanırıq? Niyə tariximiz İran dərsliklərində təhqir olunur? Mənə bu sualları verdikcə özüm də cavablandıra bilmirdim. Sonra evə gedib saatlarla bu barədə düşünür və sonda milli fəallara haqq qazandırırdım. Doğrudan da niyə farslar ölkənin birinci dərəcəli vətəndaşı, biz isə onlardan aşağı təbəqə olaraq qəbul edilirik? O qədər rejim farsları ali irq, türkləri isə çoban səviyyəsində təbliğ edib ki, İranda hətta türk kimliyindən utanan soydaşlarımız da var. Əslində onları da qınamıram. Gözlərini açandan televiziyada, qəzetdə, radioda, məktəbdə ancaq farslar təbliğ edilir, türklər isə nökər, çoban, qaravaş kimi təqdim olunur. Şanlı tariximizi və keçmişimizi bilməyən yeni nəsillər isə öz kimliyindən və xalqından xəbərsiz böyüyür. Onu da qeyd edim ki, Güney Azərbaycanın şəhər və kəndlərinin adının dəyişdirilsilə yürüdülən farslaşdırma siyasəti bu gün də davam edir.
- Bəs milli azadlıq hərəkatında fəlaiyyətiniz necə başladı?
- İlk gördüyüm iş bildiriş paylamaq oldu. Sürətli və cəld olduğum üçün mənim payıma düşən bildirişləri tez paylayıb bitirirdim. Doğrusu, milli hərəkata qatıldığım üçün əvvəl ailəm qarşı çıxdı. Xüsusən də bildirişləri gecə saatlarında paylamağım valideynlərimi narahat edirdi. Amma birtəhər onları razı sala bildim.
- Necə razı saldınız?
- Valideynlərimi qınamırdım. Mənim üçün narahat idilər. Atam bilirdi ki, totalitar rejimə qarşı çıxmaq nə deməkdir. İranda amansız və qanlı bir quruluş hakimiyyətdədir. Bu quruluş iqtidarda qalmaq üçün heç kimə rəhm etmir. Ona qarşı çıxan hər kəsi məhv etməyə çalışır. Güney Azərbaycanda rejim əleyhinə fəaliyyət həbslə, hətta ölümlə də nəticələnə bilər. Atam da bunları yaxşı bildiyi üçün məni qorumağa çalışırdı. Mən isə milli fəallardan eşitdiyim söhbətləri gəlib evdə danışırıdm. Atam milli hərəkatın əsas məqsədini dinləyir, amma etiraz etmirdi. Dilə gətirməsə də, onun da milli hərəkatla razılaşdığını bilirdim. Ailəm gün keçdikcə artıq fəaliyyətimə qarşı çıxmırdı. Sadəcə diqqətli olmağımı tapşırırdılar. Birdə atam xahiş etmişdi ki, universiteti bitirim. Amma qismət olmadı. Milli hərəkatın keçirdiyi aksiyalara qoşulurdum. Bir dəfə aksiyaya qatıldığım üçün universitetdən mənə xəbərdarlıq edildi. Ancaq dinləmədim və yenə fəaliyyətimə davam etdim. Çox ehtiyatlı olsam da, nəhayət, bir gün ələ keçdim. Məni həbs edib «Ettelaat»ın Təbriz şöbəsinə apardılar. Orada çox qalmadım. Bir gün sonra azad etdilər. Amma milli hərəkatdan uzaq durmağımı tapşırdılar. Onlar digər ailə üzvlərimi də həbs edəcəkləri, təhsilimin yarımçıq qalacağı və s. ilə qorxudurdular. Ancaq bütün bunlara baxmayaraq, mən yenə də öz fəaliyyətimə davam etdim. Dörd ay sonra yenidən həbs edildim. Məni iki ay «Ettelaat»da saxladılar. Həbsdə qısa müddət qalsam da, tutulmağım və fəaliyyətimlə bağlı universitetə məlumat ötürmüşdülər. Elə milli hərəkatdakı fəaliyyətimə görə də məni ali məktəbdən qovdular.
- İlk dəfə necə həbs edildiniz?
- Adətən, gecə saatlarında divarlara müxtəlif milli və siyasi məzmunlu şüarlar yazardıq. Bir az arxa küçələrdə yazdığımız şüarlar rejim məmurları görənədək bir neçə gün divarda qalırdı.
- Görəndə nə edirdilər?
- Sildirirdilər. Bir dəfə hava qaralmamış divara bir şüar yazdım. Yenicə yazını bitirmişdim ki, mülki geyimdə iki nəfər mənə yaxınlaşdı. «Ettelaat»dan olduqlarını dedilər. Beləcə ilk dəfə həbs olundum.
- Nə yazmışdınız?
- Məşhur şüarlardan birini: «Türk dilində mədrəsə, olmalıdır hər kəsə!». Əslində bu, İranda öz tarixi torpaqlarında yaşayan 35 milyondan çox soydaşımızın ən təbii haqqıdır. Bir millət öz torpağında, öz dilində təhsil tələb edə bilməz? Amma İranda belə bir tələb çox sərt qarşılanır. Az qala çevriliş səviyyəsində qəbul edilir. Rejim trük millətindən, onun mədəniyyətindən qorxur. Əks təqdirdə dilimizə və mədəniyyətimizə qraşı bu qədər basqılar olmazdı.

Turqut